1 Hyrwyddo amgylchedd Cymru a rheoli adnoddau naturiol Cymru yn gynaliadwy

Ble'r ydym yn awr?

Mae Adroddiad ar Sefyllfa Adnoddau Naturiol (SoNaRR) yn dweud wrthym nad yw’r dull cyfredol o reoli adnoddau naturiol yng Nghymru yn gynaliadwy – mae ein hadnoddau naturiol allweddol yn cael eu difetha yn gyflymach nag y gellir eu hailgyflenwi. Mae bioamrywiaeth yn dirywio ac nid yw'n bosibl dweud bod gan yr un ecosystem yng Nghymru holl nodweddion gwydnwch. Yn y blynyddoedd diweddar, mae ansawdd dŵr wedi gwella – ond mae llawer o waith i'w wneud eto nes y bydd statws ecolegol da gan yr holl gyrff dŵr croyw yng Nghymru. Ac er bod ansawdd aer wedi gwella, allyriadau nwyon tŷ gwydr wedi disgyn, a'r egni adnewyddadwy a gynhyrchir wedi cynyddu, mae llygredd aer yn parhau i fod yn broblem iechyd sylweddol.¹

Cyfrifwyd bod ôl troed ecolegol Cymru bum gwaith yn fwy na maint gwirioneddol y wlad. Mae hyn yn golygu bod angen arwynebedd tir pum gwaith yn fwy na maint Cymru er mwyn darparu'r deunyddiau crai, yr ynni a'r bwyd i gyflenwi Cymru ar hyn o bryd ac i waredu ar y llygredd a'r gwastraff sy'n cael eu creu.¹  

Mae pobl yn dangos eu bod yn pryderu am yr amgylchedd naturiol: mae 67% o bobl yng Nghymru yn poeni am newid yn yr hinsawdd, gyda'r rhan fwyaf ohonynt yn ei briodoli i weithgaredd dynol,¹ ac mae 43% o bobl yn poeni am newidiadau i fioamrywiaeth yn y dyfodol.² Hefyd, mae 3% o bobl wedi gwirfoddoli i helpu i amddiffyn yr amgylchedd.¹ Ond mae llawer i'w wneud o hyd.

Drwy reolaeth gynaliadwy, byddai pobl a busnesau yn elwa'n fwy ar adnoddau naturiol nag y maent eisoes hyd yn oed – bwyd, swyddi, hamdden, deunyddiau crai, ynni, ac aer a dŵr glân.  Mae hyn cyhyd â bod pawb yng Nghymru yn manteisio ar y cyfleoedd ac yn deall yr angen i wneud rhai pethau yn wahanol yn y dyfodol – i fyw a gweithio'n fwy cynaliadwy.

Byddwn ni yn Cyfoeth Naturiol Cymru yn hyrwyddo'r amgylchedd naturiol ac yn helpu pobl i fanteisio i'r eithaf ar y buddion y mae'n eu darparu, yn ogystal â'i werthfawrogi er ei fwyn ei hun – yn awr ac ar gyfer cenedlaethau'r dyfodol. 

Ble ydym ni am fod yn yr hirdymor?

Bydd Cyfoeth Naturiol Cymru yn cael ei gydnabod fel hyrwyddwr yr amgylchedd naturiol yng Nghymru, ac yn arweinydd byd-eang yn ei faes. Bydd gennym lais cryf a barn annibynnol, a bydd ein safbwyntiau yn cael eu parchu yng Nghymru a ledled y byd. Byddwn yn dod â phobl at ei gilydd o ran blaenoriaethau a rennir ac yn cyfeirio arian i'r mannau lle y bydd yn gallu cyflawni'r canlyniadau gorau yn seiliedig ar y dystiolaeth orau sydd ar gael. Ein bod ni'n sefydliad sy'n seilio ein gwaith ar dystiolaeth, ar hyn o bryd ac yn y dyfodol, gan gynnal gweithrediadau, rhoi cyngor, a gwneud penderfyniadau yn seiliedig ar y dystiolaeth orau sydd ar gael. Bydd ein tystiolaeth yn cael ei rhannu â phobl eraill, a byddant yn rhannu'r hyn sydd ganddynt, i greu darlun mor gyflawn â phosibl o Gymru.

Byddwn yn arwain drwy wneud ac arfer yr hyn rydym yn ei bregethu, gan arddangos sut mae rheoli adnoddau naturiol yn gynaliadwy yn gweithio ar y tir a'r dŵr a reolir gennym. Ar yr un pryd, byddwn yn rhoi cynnig ar ffyrdd newydd o wneud pethau, ac yn dysgu gan eraill wrth fynd ymlaen – yn lleol, yn genedlaethol, ac yn rhyngwladol – ac yn annog pobl eraill i wneud yr un peth.

Byddwn yn annog newidiadau mewn ymddygiad a'r ffyrdd y mae pawb yn gweithredu yng Nghymru – ac yn mwynhau'r buddion – drwy gynyddu dealltwriaeth o bwysigrwydd yr amgylchedd naturiol mewn bywydau pobl o ddydd i ddydd. Byddwn yn ystyried costau cylch bywyd llawn prosiectau – ar gyfer deunyddiau crai, costau cynnal, ac ailgylchu neu waredu – gan gynnwys y gost i'r amgylchedd. Byddwn yn dwyn i gyfrif y rhai sy'n achosi difrod i'r amgylchedd, pan nad yw anogaeth wedi llwyddo ac mae angen gorfodi. Byddwn yn arwain ac yn parhau i leihau ein heffaith amgylcheddol ein hun, fel sefydliad carbon bositif.

Rydym yn dymuno i reoli adnoddau naturiol yn gynaliadwy fod yn sylfaen hanfodol o ran yr holl benderfyniadau a wneir yn y sectorau cyhoeddus, preifat a gwirfoddol. Hoffem weld hefyd fod niwed i'r amgylchedd naturiol yn cael ei osgoi, a sicrhau bod gwneud y gorau o'r buddion cymdeithasol, diwylliannol, economaidd ac amgylcheddol yn dod yn arfer.

Beth fydd Cyfoeth Naturiol Cymru yn ei wneud hyd at 2022 i helpu i wneud hyn ddigwydd?

Arwain drwy esiampl

• Datblygu gweledigaeth a rennir fanwl ar gyfer amgylchedd naturiol Cymru ac o ran sut y bydd rheoli adnoddau naturiol yn gynaliadwy yn edrych erbyn 2050, gan gynnwys cerrig milltir ar hyd y ffordd
• Sicrhau bod popeth a wneir gennym yn amlygu rheolaeth gynaliadwy o adnoddau naturiol Cymru ac yn tynnu sylw at y buddion a'r cyfleoedd a ddarperir gan yr amgylchedd naturiol
• Ymgorffori rheoli adnoddau naturiol yn gynaliadwy ac egwyddorion rheoli adnoddau naturiol yn gynaliadwy yn ein holl waith, ar draws ein sefydliad, ac ysbrydoli eraill i wneud yr un peth. Gwrando ar, a deall, anghenion sydd eu hangen ar sectorau eraill gan yr amgylchedd naturiol, a'u hannog i gysylltu eu hanghenion â'r hyn sy'n gynaliadwy
• Datblygu ein sail dystiolaeth a strategaeth dystiolaeth newydd i Cyfoeth Naturiol Cymru i ddanategu rheoli adnoddau naturiol yn gynaliadwy, yn gysylltiedig â'r Adroddiad ar Sefyllfa Adnoddau Naturiol a chynlluniau presennol megis Cynllun Adfer Natur Cymru, gan gryfhau'r dystiolaeth a nodi bylchau

Gweithio gyda'n partneriaid

• Cynhyrchu saith datganiad ardal ar y cyd, a fydd yn caniatáu i'r Polisi Adnoddau Naturiol gael ei weithredu'n lleol, gan arddangos y manteision o reoli adnoddau naturiol yn gynaliadwy. Bydd y set gyntaf yn cael ei chyhoeddi erbyn 2020, ac yn cael ei hadolygu'n rheolaidd. Bydd gweithgareddau'n cael eu targedu lle mae'r budd mwyaf i'w gael ar gyfer pobl a'r amgylchedd naturiol
• Parhau gyda'n swyddogaeth weithredol ar bob Bwrdd Gwasanaethau Cyhoeddus ar draws Cymru, gan helpu i greu'r set gyntaf o gynlluniau llesiant erbyn mis Mawrth 2018. Byddwn yn sicrhau bod y tair her allweddol a'r tair blaenoriaeth genedlaethol ar gyfer rheoli ein hadnoddau naturiol yn cael eu hymgorffori, ac yn cynnig tystiolaeth leol drwy'r datganiadau ardal
• Byddwn yn sicrhau bod pawb yn deall pwysigrwydd yr amgylchedd naturiol a'r gwahaniaeth y mae ei reoli’n gynaliadwy yn gallu ei wneud i fywydau pobl er mwyn dylanwadu ar benderfyniadau ac ymddygiad
• Dysgu o arferion rheoli adnoddau naturiol yn gynaliadwy da ledled y byd a chymhwyso'r rhain i'n gwaith
• Gweithio gyda'n partneriaid lleol ar y Byrddau Gwasanaethau Cyhoeddus i helpu i gyflawni'r cynlluniau llesiant
• Gweithio gyda sefydliadau academaidd i edrych ar effaith technolegau sy'n dod i'r amlwga dulliau o gynhyrchu tystiolaeth a helpu i newid ymddygiad
• Rhannu ein data a'n tystiolaeth â phobl eraill, a gwneud y defnydd gorau o'u gwybodaeth
• Llenwi'r blychau o ran yr anghenion tystiolaeth a nodir yn Adroddiad ar Sefyllfa Adnoddau Naturiol 2016
• Cyflawni anghenion tystiolaeth Cynllun Adfer Natur Cymru drwy weithio gyda'n partneriaid bioamrywiaeth
• Cyfrannu at waith Llywodraeth Cymru i ddiwygio Strategaeth Gwyddoniaeth y Môr y DU
• Arwain ar wireddu’r uchelgais y bydd sector cyhoeddus Cymru yn garbon niwtral erbyn 2030 drwy ein prosiect Carbon Bositif

Dangosyddion Cymru:Sut y byddwn ni'n gwybod a oes unrhyw beth wedi newid?

Dangosydd/Ffynhonnell

• Ôl troed ecolegol Cymru – Dangosydd Cenedlaethol Llywodraeth Cymru³
• Pryder pobl o ran newid yn yr hinsawdd – Dangosydd Cenedlaethol Llywodraeth Cymru³
• Dealltwriaeth a gwerthfawrogiad pobl o'r budd yr ydym yn ei gael gan adnoddau naturiol – Arolwg Cenedlaethol Cymru⁴