Adroddiad CNC yn nodi cynefinoedd morol hanfodol y gellid eu hadfer
Mae Cyfoeth Naturiol Cymru (CNC) wedi cyhoeddi adroddiad adfer morol sy'n dangos y potensial i adfer amgylcheddau morol yng Nghymru yn ôl i gynefinoedd llewyrchus ac yn tynnu sylw at y buddion ehangach y gallant eu cynnig.
Gan ddod â'r data presennol at ei gilydd mewn ffordd newydd, mae'r adroddiad yn dangos lle gallai amodau ffisegol gynnal rhywogaethau a chynefinoedd morol pwysig.
Trwy fapio math gwely'r môr, dyfnder, cynefinoedd cyfredol, lefelau golau a mwy, mae'r adroddiad yn dangos lle gallai amodau amgylcheddol gynnal y rhywogaethau a'r cynefinoedd hanfodol hyn. Mae hefyd yn cadarnhau'r buddion ychwanegol y gall y cynefinoedd hyn eu cynnig.
Ymhlith y rhywogaethau a'r cynefinoedd yn yr adroddiad mae morfa heli, gwastadeddau llaid a morwellt. Mae hefyd yn ystyried posibiliadau ar gyfer rhywogaethau sy'n ffurfio riffiau sy'n darparu cynefin i anifeiliaid eraill a gwymon. Mae'r rhain yn cynnwys gwelyau cregyn gleision, riffiau rhynglanw y mwydyn crwybr a chynefin wystrys brodorol.
Mae ymchwil flaenorol eisoes wedi dangos bod cynefinoedd morol yn gallu amsugno llawer iawn o garbon deuocsid o'r atmosffer. Mae'r adroddiad hwn hefyd yn tynnu sylw at lawer o fuddion eraill y gall cynefinoedd morol iach eu cynnig:
- Amsugno ynni tonnau i wella amddiffyniad arfordirol
- Gwell ansawdd dŵr a beicio maetholion
- Yn darparu cynefinoedd a meysydd meithrin ar gyfer bywyd morol arall
- Gwella ansawdd ein hamgylcheddau morol ac arfordirol ar gyfer eu cymunedau lleol ac ymwelwyr
Mae CNC yn gobeithio y gall dod â'r dystiolaeth bresennol ynghyd yn yr adroddiad hwn helpu rhanddeiliaid, cymunedau a grwpiau cadwraeth i benderfynu ble i ganolbwyntio gweithredu ar adfer cynefinoedd o'r fath.
Dywedodd Amy Martin, Cynghorydd Arbenigol Morol yn CNC:
“Mae'r amgylchedd morol yn rhan mor bwysig o fywyd yng Nghymru. Gall moroedd iach a gweithredol ein helpu i fynd i'r afael â'r argyfyngau hinsawdd a natur presennol. Yr adroddiad hwn yw'r tro cyntaf i ni gael map clir o ble y gallai adferiad gweithredol fod yn bosibl i rai o'n cynefinoedd morol allweddol.
“Rydyn ni'n gobeithio bod hyn yn rhoi lle i sefydliadau ddechrau wrth geisio adfer cynefinoedd. Mae'n dangos lle gallai adfer fod yn bosibl yn gorfforol, ac mae'n rhoi cipolwg ar sut i adfer y cynefinoedd hyn. Mae hefyd yn tynnu sylw at y buddion niferus y gall cynefinoedd iach ac iach eu cynnig i bobl yng Nghymru ac yn dangos pa mor bwysig yw ein moroedd i'n hiechyd a'n lles.”
Gall cymunedau a grwpiau cadwraeth sy'n ystyried datblygu prosiectau adfer ddefnyddio mapiau'r adroddiad cyn plymio'n ddyfnach i wirio safleoedd ar gyfer defnydd cyfredol, perchnogaeth ac addasrwydd i'w hadfer.
Mae Llywodraeth Cymru eisoes wedi addo sefydlu cynllun wedi'i dargedu i gefnogi adfer cynefinoedd morwellt a morfa heli ar hyd morlin Cymru yn eu Rhaglen Lywodraethu.
Dywedodd Julie James, y Gweinidog Newid Hinsawdd:
“Mae gan Gymru amgylchedd morol cyfoethog ac amrywiol, sy'n cynnwys 139 o Ardaloedd Morol Gwarchodedig sy'n gorchuddio 50% o'n dyfroedd, ac mae'n gartref i unig barc cenedlaethol y DU sy'n cwmpasu'r amgylchedd morol a daearol.
“Rwy’n cydnabod y pwysigrwydd y gall yr amgylchedd morol ei chwarae wrth fynd i’r afael â’r argyfyngau hinsawdd a natur - mae cynefinoedd morol ac arfordirol fel morwellt a gwaddodion is-lanw yn darparu llawer o fuddion inni - gan storio hyd at 170% yn fwy o garbon o’i gymharu â choedwigoedd, gan amddiffyn rhag llifogydd , a chynyddu bioamrywiaeth.
“Mae’r adroddiad hwn yn gam cyntaf tuag at gyflawni fy ymrwymiad i sefydlu cynllun adfer cynefinoedd arfordirol a’i gyfraniad at ein gweledigaeth o foroedd glân, diogel, iach, cynhyrchiol ac amrywiol yn fiolegol yng Nghymru.”
Mae CNC wedi gweithio gyda phartneriaid ledled Cymru i nodi blaenoriaethau allweddol ar gyfer rheoli ein moroedd yn gynaliadwy, a nodir yn y Datganiad Ardal Forol.
Mae adfer cynefinoedd morol yn weithredol yn un offeryn o fewn rhaglen ehangach o weithgaredd. Daeth y ddatganiad hyn at ei gilydd ar ol waith yn themau "Adeiladu gwydnwch ecosystemau morol" a "Gwneud y mwyaf o gynllunio morol". Mae hyn yn cynnwys rheoli'r pwysau ar yr amgylchedd morol i atal difrod rhag digwydd a gweithio gyda phartneriaid i wella cyflwr ein Ardaloedd Morol Gwarchodedig. Dyma'r adroddiad.